The WWF is run at a local level by the following offices...
- WWF Global
- Adria
- Argentina
- Armenia
- AsiaPacific
- Australia
- Austria
- Azerbaijan
- Belgium
- Bhutan
- Bolivia
- Borneo
- Brazil
- Bulgaria
- Cambodia
- Cameroon
- Canada
- Caucasus
- Central African Republic
- Central America
- Chile
- China
- Colombia
- Croatia
- Democratic Republic of the Congo
- Denmark
- Ecuador
- European Policy Office
- Finland
Postoji veoma bliska veza između epidemija, koje predstavljaju ozbiljnu pretnju po ljudsku populaciju, i epohalnih razmera gubitka prirode, prouzrokovanih ljudskim aktivnostima. Mnoge bolesti poput ebole, SIDE, SARS-a, ptičjeg gripa, svinjskog gripa i novog koronavirusa SARS-CoV-2 (COVID-19), nisu katastrofe nastale slučajno, već su direktna posledica našeg uticaja na prirodne ekosisteme.
JAVNA OPASNOST BR-1: KORONAVIRUS (SARS-CoV-2)
Koronavirusi su velika porodica virusa koja se može da se nađe među brojnim životinjskim vrstama, uključujući ptice i sisare, ali neretko se pajavljuje i kod ljudi sa kojima često žive u ravnoteži. Virus COVID-19 odgovoran za pandemiju koja trenutno pogađa preko 100 zemalja, predstavlja novu vrstu koronavirusa koji nikada pre nije identifikovan kod ljudi. Svetska zdravstvena organizacija (WHO) proglasila je ova događaj proglasila međunarodnom vanrednom situacijom javnog zdravstva.
POREKLO SARS-CoV-2 (COVID-19)
Kao što je poznato, velika je mogućnost da se prva zaraza SARS-CoV-2 kod ljudi dogodila na velikoj pijaci u Vuhanu krajem decembra 2019. godine, u kineskoj provinciji Hubei. Ipak, izgleda da ova pijaca ne predstavlja jedini izvor epidemije - studija Univerziteta Zhejiang u Hangzhou ukazuje na to da je epidemija vrlo izvesno započela i ranije, na nekom drugom mestu. Analiza genetskih sekvenci virusa pokazuje da postoje dve vrste virusa SARS-CoV-2: TIP I, čije poreklo još uvek nije jasno, i TIP II, za koji se smatra da je nastao na pijaci u Vuhani i koji preovlađuje jer je bio zarazniji.
Fenomen nadaleko poznat kao „spillover“ (prelivanje) predstavlja pojavu novih patogenih virusa kod ljudi, koji su prethodno kružili samo životinjskim svetom. U ekologiji i epidemiologiji „spillover“ označava trenutak kada patogen prelazi sa jedne vrste domaćina na drugu, a smatra se da ovaj proces može biti u osnovi porekla novog koronavirusa sa kojim se borimo.
Najnovije studije pokazuju sličnost SARS-CoV-2 sa drugim sličnim koronavirusima, prisutnim kod nekih vrsta slepih miševa koje pripadaju rodu Rhinolophus. Ovi slepi miševi su rasprostranjeni u južnoj Kini, ali i širom Azije, Bliskog Istoka, Afrike i Evrope, i smatra se da su upravo oni prirodni rezervoar virusa. Slepi miševi su sisari koji koegzistiraju i koevoluiraju sa mnogim virusima, te ne čudi njihova povezanost sa novom vrstom koronavirusa. Razlog može da leži u biološkim faktorima poput okupljanja impresivnog broja jedinki na jednom mestu (do milion), radi odmora i/ili hibernacije, ili sposobnosti letenja koja je uzročnik širenja virusa na vrlo velikim područjima.
Sprovedena istraživanja utvrdila su veliku podudarnost između ljudskog genoma SARS-CoV-2 i genoma koronavirusa, pronađenog u slepom mišu u kineskoj pokrajini Junan (Yunnan). Međutim, zbog određenih razlika u receptorima koje virusi koriste kako bi se vezali i prodrli u stanice, pojavila se mogućnost da je virus slepog miša posredstvom domaćina stigao do čoveka. S obzirom na običaje koji se primenjuju na gradskoj pijaci u Vuhanu, gde se divlje životinje dopremaju žive i kolju na licu mesta, još uvek nije u potpunosti utvrđeno koje su životinjske vrste bile domaćin u slučaju SARS-CoV-2. Ono što je sigurno jeste da iza širenja ove nove patologije stoji legalna i nelegalna trgovina živim divljim životinjama. Takva praksa je sredstvo postojećih i novih zoonoza, i povećava rizik od pandemija koje mogu imati ogromne zdravstvene, socijalne i ekonomske posledice za sve uključene zajednice.
Zoonoze su sve one bolesti koje se prenose sa životinja na ljude. Ljudske bolesti nastaju usledpostojanja velike raznovrsnosti mikroorganizama, međutim, najveće zanimanje trenutno izazivaju bolesti virusnog porekla, posebno zoonotske bolesti. One uključuju raznovrsnu grupu infekcija koje mogu da prouzrokuju virusi, bakterije, gljivice, drugi organizmi ili prioni, najsitnije čestice žive materije (sitnije od virusa) izgrađene od proteina. Poznate zoonoze su vrlo brojne – ima ih preko 200 prema podacima Svetske zdravstvene organizacije, i njihovo proučavanje je od velikog interesa za ljudsku i veterinarsku medicinu. Među najpoznatijom i najraširenijom vrstom zoonotskih virusa spadaju besnilo, leptospiroza, antraks, SARS, MERS, žuta groznica, denga groznica, HIV, ebola, Chikungunya i koronavirusi, ali i onaj nama najviše poznat i najrasprostranjeniji – grip.
KAKO DOLAZI DO ZARAZE?
U zavisnosti od slučaja, zaraza se događa direktnim kontaktom (kao što je to slučaj sa besnilom), preko drugih prenosnika kao što su insekti (npr. komarci) i zglavkari (npr. krpelj), ili putem hrane i prirode. Za našu vrstu su opasne one zoonoze koje, ne samo da se prenose putem životinja, već se naknadno prilagođavaju našoj vrsti, omogućavajući da se bolest širi između čoveka i čoveka, kao što je slučaj sa ebola virusom. Zoonoze koje se prenose sa čoveka na čoveka su najopasnije jer u današnjim uslovima rastuće globalizacije i povećanja broja stanovnika koji žive u neposrednoj blizini, one lako putuju s jednog kraja sveta na drugi, i mogu da prerastu u epidemije i pandemije koje je teško kontrolisati.
Od svih novih bolesti, postoji velika verovatnoća da će zoonoze divljeg porekla predstavljati najznačajniju pretnju po zdravlje svetskog stanovništva u budućnosti. Čak 75% do danas poznatih ljudskih bolesti potiču od životinja, a 60% novonastalih bolesti su prenele divlje životinje. Svake godine zbog zoonoze oboli oko milijardu ljudi, beležeći na milione smrtnih slučajeva.
Prirodni ekosistemi igraju ključnu ulogu u regulisanju prenošenja i širenja zaraznih bolesti poput zoonoza. Oni su neophodni za održavanje i negovanje života na Zemlji, uključujući život naše vrste. Među naučnicima je razvijena globalna svest o postojanju mnogih važni faktora koji su uzročnici širenja zaraznih bolesti (ebole, marburške hemoragične groznice, SARS-a, MERS-a, groznice Rift Valley, Zika i drugo), poput gubitka staništa, stvaranja veštačkog okruženja, trgovine divljim životinjama i uopšte uništavanja biološke raznovrsnosti.
Uticaj čoveka na prirodne ekosisteme značajno je promenio 75% kopnene površine i oko 66% morske, i doveo u opasnost od izumiranja oko milion životinjskih i biljnih vrsta. Neke od posledica ljudskog delovanja na planetu i ekosisteme mogu biti sledeće:
- porast mesta na kojima nastaju transmisivne zarazne bolesti
- gubitak grabljivaca i pojačana raširenost spremnika-domaćina
- prenos patogena između različitih vrsta
- ljudske genetičke promene transmisivnih zaraznih bolesti ili patogena (poput otpornosti komaraca na pesticide)
- dodatno zagađenje prirode uzročnicima zaraznih bolesti
Šume su dom milionima vrsta koje su modernoj nauci nepoznate, uključujući viruse, bakterije, gljivice i druge organizme, od kojih su mnogi paraziti. U većini slučajeva te vrste ne mogu da žive van svog domaćina sa kojim žive u ravnoteži. Međutim, danas se sve više susrećemo sa posledicama neodrživog korišćenja zemljišta i uništavanja šuma, koji se pretvaraju u nova urbana područja ili neodržive poljoprivredne površine za veliku industrijsku proizvodnju hrane. Promene pristupnih puteva šumama i širenje lovnih područja takođe ostavljaju za sobom razorne posledice. Ubrzano i nekontrolisano pretvaranje divljih površina dovodi ljudsku populaciju u bliži kontakt sa izvorima virusa. Primera radi, na taj način su nastale bolesti poput žute groznice, lešmanijoze ili HIV-a, jer su majmuni kao vrste koja nastanju šume centralne Afrike prenele virus ljudima, omogućavajući njegovo prilagođavanje i dalje širenje.
Do sada 75% poznatih ljudskih bolesti potiče od životinja, a većinu novonastalih bolesti prenose divlje životinje (60%). Trgovina divljim životinjskim vrstama izlaže ljude virusima i drugim patogenima koje koriste životinje kao svoje domaćine.
Postoje dokazi da kontakt sa divljim vrstama kao što su šišmiši, azijska cibetka palmašica, majmuni i mnoge druge životinje, može dovesti do pojave novih i širenja postojućih zoonoza zoonoza poput SARSA (azijska cibetka palmašica), ebole (primati) i novog koronavirusa sa kojim se trenutno borimo.
Potpomognuti uništavanjem ekosistema i globalnim zagrevanjem, zagađenjem i porastom stanovništva, naši stvarni neprijatelji imaju nove prostore za osvajanje i nove prilike za razvoj. Mnoge tropske metropole - degradirana predgrađa bez zelenila, pretvaraju se u idealno stanište za opasne bolesti poput denge groznice, tifusa, kolere, chikungunya. Pijace tih istih metropola, bilo da su u Africi ili Aziji, trguju sa onim što je preostalo od divljeg životinjskog sveta, i na taj način stvaraju nove mogućnosti za evoluciju starih i razvoj novih zoonoza. Klimatske promene takođe će odigrati veliku ulogu u širenju pojedinih patogena na novim područjima, naročito za one uzročnike kojima pogoduju topliji ekološki uslovi.
Velika raznovrsnost životinjskih i biljnih vrsta čini ekosistem. Svi ekosistemi mogu do neke mere da se prilagode promenama i stresovima prouzrokovanim smanjenjem biološke raznovrsnosti, međutim, gubitak bioraznovrsnosti smanjuje složenost ekosistema.
Kao u slagalici gde neki delovi nedostaju, tako se i u ovom slučaju gube pojedinačne, ali temeljne komponente, a ekosistem gubi sposobnost da se oporavi.
Zdravi i uravnoteženi ekosistemi moguća su alternativa trenutnoj budućnosti, koja se sastoji od sve većih i brojnijih bolnica i sve toksičnijih dezinficijenasa. Sve zavisi od nas i naših izbora
